Ο οικισμός της Νέας Χώρας

Οι Μικρασιάτες που έφτασαν στην περιοχή της Νέας Χώρας μετά το 1924 εγκαταστάθηκαν στα σπίτια των ανταλλαγμένων αυτών μουσουλμάνων, σπίτια με ψηλούς πέργιαυλους, ενίοτε με οντάδες και κατώγια, και με κοινές μεταξύ τους μεσαυλές. Στην περιοχή της Νέας Χώρας, όμως, δεν κατασκευάστηκε δημόσιος συνοικισμός για τη στέγαση των υπολοίπων προσφύγων. Επομένως, η αποκατάσταση πολλών από αυτούς έγινε με αυτοστέγαση, με αυτοσχέδια οικοδόμηση σε οικόπεδα που τους παραχωρήθηκαν. Εύλογα, υπό τις συνθήκες αυτές δημιουργήθηκαν – για δεύτερη φορά στην ιστορία της γειτονιάς – σπίτια με στοιχειώδη υλικά κι εξοπλισμό. Αυτοσχέδια προσφυγόσπιτα, ισόγεια, με ελάχιστα δωμάτια, με προσβάσιμα υλικά κατασκευής, με απλά ανοίγματα: αυτά είναι χαρακτηριστικά που μπορεί να δηλώσουν τις συνθήκες χτισίματος. Η Κατερίνα Καραδήμα, υποψήφια διδάκτορας στο Πολυτεχνείο Κρήτης, με ερευνητικό ενδιαφέρον για την εγκατάσταση των ανταλλαγμένων με τη Συνθήκη της Λοζάνης στον νομό Χανίων, σημειώνει:

Όλα τα άλλα, τα αυθαίρετα χτίσματα, μπορώ να φανταστώ ότι ήτανε από πιο απλά υλικά, που θα μπορούσανε να μεταφέρουνε μόνοι τους, ότι η δομή τους ουσιαστικά θα ‘τανε ένα μικρό δωματιάκι, συνήθως χαμηλό σε όροφο, ώστε να μπορεί να χτιστεί και πιο εύκολα, δηλαδή φαντάζομαι ότι βλέποντας από την εύκολη κατασκευαστική δομή, από το μικρός μέγεθος, από τα πιο απλά ανοίγματα, γιατί κι αυτό επηρεάζει τον οικιστικό χαρακτήρα και τον οικοδομικό χαρακτήρα κάθε περιοχής, ότι μπορούμε να καταλάβουμε ποιο μπορεί να δημιουργήθηκε από κάποιον πρόσφυγα, παραδείγματος χάριν.

Σήμερα μπορεί κανείς να συναντήσει υπολείμματα κτιρίων που μαρτυρούν αυτήν την ιστορία. Μπορεί, επίσης, να παρακολουθήσει επόμενες φάσεις ανέγερσης κτισμάτων, την αύξηση της δόμησης, την αντιπαροχή, την επαγγελματική στέγη. Η τελευταία φάση που χαρακτηρίζει το οικιστικό τοπίο στη Νέα Χώρα είναι η βραχυχρόνια μίσθωση, οπότε πλήθος παλιών ή νεότερων κτισμάτων καλλωπίζονται με τις τρέχουσες τάσεις για να δεχτούν τουρίστες και ταξιδιώτες, εκτοπίζοντας σταδιακά την μόνιμη κατοίκηση από πολλές οδούς της Νέας Χώρας, ιδιαίτερα όσες είναι σε απόσταση αναπνοής από την παραλία.