Η μεταπολεμική Άνω Πόλη

Ο πληθυσμός των νεοφερμένων Χριστιανών προσφύγων ήταν σημαντικά μεγαλύτερος και σε πρώτη φάση σε αρκετά οθωμανικά κτίσματα εγκαταστάθηκαν ταυτόχρονα αρκετές χριστιανικές οικογένειες, συνήθως μια σε κάθε δωμάτιο. Παράλληλα οι νέοι κάτοικοι δημιούργησαν καινούριες πρόχειρες κατασκευές, καταλαμβάνοντας σχεδόν κάθε κενό οικόπεδο της περιοχής, φτάνοντας έως τα τείχη. Ενσωματώνοντας τμήμα των τειχών, οι πρόσφυγες, κατασκεύασαν αυτοσχέδια σπίτια, τα λεγόμενα καστρόπληκτα.

Σύμφωνα με την Βίλμα Χαστάογλου «Στην Άνω Πόλη η εγκατάσταση έγινε μέσα στον υφιστάμενο ιστό. Εκτός από τη νόμιμη εγκατάσταση σε ανταλλάξιμα μέσω δημοπρασιών, μεγάλος αριθμός άπορων προσφύγων κατέλαβε κάθε ελεύθερο χώρο, κατασκευάζοντας μικρά οικήματα μέσα στις μεγάλες αυλές παλιών σπιτιών και σε ανοικτούς χώρους, σε επαφή με το τείχος.  Η κατάληψη οδήγησε σε ακραίες μορφές κατάτμησης της πεπερασμένης αστικής γης, με ελάχιστα οικόπεδα, ενίοτε μικρότερα των 40 τ.μ., που καλύφθηκαν από λιλιπούτεια οικήματα. Άλλοτε σε επαφή κι άλλοτε ελεύθερα, υποτάχθηκαν στην τοπογραφία και απαίτησαν όλη την ευρηματικότητα και φαντασία των ενοίκων τους προκειμένου να οργανωθούν ως χώροι ζωής. Κατασκευασμένα με αυτοσχέδιο τρόπο, με υλικά που βρίσκονταν επί τόπου (το «μάδειμα» του τείχους χρονολογείται από την εποχή αυτή), λάσπη και καλάμια, ξύλο και έτοιμα μέρη από παλιά οικήματα, μπορούν να θεωρηθούν ως τελευταία εκδήλωση μιας αυθεντικά λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής».

Τις μεταπολεμικές δεκαετίες, κυρίως επί χούντας, ξεκίνησε η ανέγερση πολυόροφων οικοδομών, κυρίως στο νότιο τμήμα της Άνω Πόλης. Αρκετοί κάτοικοι μετακινήθηκαν σε νεόκτιστες πολυκατοικίες σε άλλες περιοχές της Θεσσαλονίκης. Νεοφερμένοι από την ενδοχώρα, από γειτονικούς νομούς, εσωτερικοί μετανάστες, κυρίως φτωχά οικονομικά στρώματα εγκαταστάθηκαν στη Άνω Πόλη, πραγματοποιώντας αλλαγές, και προσθήκες στα κτίσματα της περιοχής. Το 1979 η περιοχή της Άνω Πόλης ανακηρύχθηκε παραδοσιακός οικισμός και το 1980 καθορίστηκαν ειδικοί όροι, περιορισμοί δόμησης και αρχιτεκτονικές προδιαγραφές. Παρά τις αλλαγές στην κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού και στις οικιστικές χρήσεις, η Άνω Πόλη μέχρι σήμερα συνεχίζει να αποτελεί τόπο κατοικίας των νεοφερμένων στη Θεσσαλονίκη.