Το Χαμάμ «Μικρά Ασία»

Το έφτιαξαν επιχειρηματίες σε έναν τόπο που οι συνθήκες ύδρευσης, αλλά και οι οικονομικές δυνατότητες της εποχής δεν επέτρεπαν λουτρά στα σπίτια. Άλλωστε οι νέοι κάτοικοι της περιοχής ήταν εξοικειωμένοι με τα κοινόχρηστα μπάνια, τα χαμάμ, που υπήρχαν σε όλες τις πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Βρισκόταν εκτός των τότε ορίων του συνοικισμού, στα νοτιοανατολικά όρια της Νέας Κοκκινιάς. Ιδιοκτήτης της γης, που ανήκε διοικητικά στον δήμο Αθηναίων, ήταν ο Γεώργιος Τσόχας, πρόεδρος του Παναθηναϊκού, δήμαρχος Αθηναίων και μετέπειτα βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος. Οικοδομήθηκε από τον αρμένιο αρχιτέκτονα Αρτίν Παλατζιάν και λειτούργησε από τον Νικόλαο Μεταξά.

Το λουτρό από τις 8 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα υποδεχόταν τις γυναίκες και από τις 5 το απόγευμα μέχρι τις 9-10 το βράδυ τους άνδρες, ακολουθώντας τα ωράρια των εργοστασίων που ήταν κυρίως τόπος «ανδρικής» εργασίας. «Τα Σάββατα γινόταν αληθινό πανηγύρι μέχρι να βγει η τελευταία γυναίκα -με το ζόρι- και να μπουν οι «άντρες», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Παναγιώτης (Γιώτης) Μεταξάς, γιος του Νικόλαου, που συνέχισε τη λειτουργία του Χαμάμ. Τα παιδιά μέχρι πέντε χρονών έμπαιναν με τις μητέρες τους. Τα αγόρια από πέντε χρονών και πάνω με τους πατεράδες τους. Τις Κυριακές λειτουργούσε «καθ’ όλην την ημέραν δι’ άντρας».

Το λουτρό της Νίκαιας σταμάτησε τη λειτουργία του το 1973. Νοικιάστηκε ως επιπλο-στιλβωτήριο, αλλά και ως ταβέρνα. Εγκαταλείφθηκε για χρόνια έως ότου περάσει στην ιδιοκτησία του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων. Από το 2007   λειτουργεί ως Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του 3ου Γυμνασίου Νίκαιας. Ένα χρόνο πριν προηγήθηκε η κήρυξή του, ως διατηρητέο μνημείο, από το Υπουργείο Πολιτισμού. Σήμερα το Χαμάμ αποτελεί έντονη υπόμνηση της εποχής που το δημιούργησε, των παραδόσεων που είχαν οι προσφυγικοί πληθυσμοί, αλλά και της αδυναμίας να έχουν ένα ζεστό μπάνιο στο σπίτι τους. Σήμερα οι νέοι κάτοικοι της πόλης, παρότι λιγότεροι, δεν έχουν αντίστοιχα πρόσβαση σε παροχές που συνδέονται με τον πολιτισμό ή τη θρησκεία τους. 

Σύνταξη κειμένου: Γιώργος Βεράνης