Οι αρμένιοι πρόσφυγες στη Νίκαια

Έφτασαν στην Ελλάδα πάνω από 100 χιλιάδες Αρμένιοι. 

Eγκαθίστανται, κυρίως, στην Κοκκινιά, σε κάποιες περιοχές στον Πειραιά. Όταν λέω εγκαθίστανται, όπως όπως, στην αρχή στρωματσάδα και σκηνές και μετά λίγο λίγο άρχισαν να φτιάχνουνε μόνοι τους με ό,τι παρείχε η γη.

[...]

Αν είχε πέτρες, πετρόχτιστα. Αν είχε χώμα, με χώμα. με τσίγκους, με σίδερα, με ό,τι βρίσκανε υλικά χτίζανε τα σπίτια τους. 

[...]

φτιάχναν όπως όπως τα σπίτια, τις παράγκες τους. Ήταν το ένα κολλημένο δίπλα στο άλλο 

[...]

Φτιάχνανε μικρά καμαράκια που ήταν και υπνοδωμάτιο και κουζίνα, δηλαδή σε ένα δωματιάκι, ας πούμε δύο επί τρία. Μπορεί να ήταν πενταμελής, εξαμελής οικογένεια. Μεγάλη φτώχεια, τα περισσότερα σπίτια είχανε χώμα στο πάτωμα και υφαίνανε οι γυναίκες κουρελούδες και τα λοιπά, τα απλώνανε για να είναι κάπως ζεστά και κοιμόντουσαν έτσι.

[...]

Το πρωί μετατρεπότανε σε κουζίνα όλο αυτό το δωμάτιο, μαγείρευαν οι γυναίκες. Πολλές φορές όταν έβρεχε, και μάλιστα δυνατά, στάζανε τα σπίτια αυτά. απ΄την άλλη ήταν και πάρα πολύ καθαρά αυτά τα σπίτια. Ήταν πάρα πολύ καθαροί, μοσχομύριζαν οι γειτονιές.

(Αποσπάσματα συνέντευξης της  Κουήν Μινασιάν στην εκπομπή «Τα στέκια» της Μαρίνας Δανέζη) 

Στις όχθες του ρέματος Καναπιτσερή, βρήκαν καταφύγιο και οι Αρμένιοι πρόσφυγες που  δημιούργησαν στη Νέα Κοκκινιά τη δική τους κοινότητα. Η Κουήν Μινασιάν αφηγήθηκε την εγκατάσταση των αρμενίων προσφύγων στην Μαρίνα Δανέζη και στην τηλεοπτική εκπομπή «Τα Στέκια».

Η ίδρυση εκκλησίας και σχολείου αποτέλεσαν τις πρώτες οργανωμένες τους  προσπάθειες. Ο αυτοσχέδιος ναός και το αυτοσχέδιο σχολείο έδωσαν γρήγορα τη θέση τους σε πετρόκτιστα κτίσματα. Οι ίδιοι οι πρόσφυγες, πρόσφεραν χρήματα αλλά και προσωπική εργασία και σε συνεργασία με τα μέλη του Αρμενικού Κυανού Σταυρού (τμήμα του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού) προχώρησαν στην ίδρυση του Συλλόγου – Σχολείου Ζαβαριάν και στην ανοικοδόμηση του κτηρίου που θα στέγαζε το σχολείο. Με τη συμβολή της νηπιαγωγού Χαϊαστάν Ουσακλιάν λειτούργησε το Νηπιαγωγείο «Χριψιμιάντς» και το Δημοτικό Σχολείο «Ζαβαριάν», με 6 δασκάλους και 80 μαθητές, υπό τη διεύθυνση του Ζακάρ Ζακαριάν, το φθινόπωρο του 1927. Από την σχολική χρονιά 1928-29 το Σχολείο Ζαβαριάν στεγάζεται στον χώρο που βρίσκεται ακόμη και σήμερα. Το σχολείο και η εκκλησία του Αγίου Ιακώβου αποτελούν ακόμη και σήμερα το επίκεντρο της αρμένικης κοινότητα της Παλαιάς και Νέας Κοκκινιάς. 

Η Κεανούς Αφσάρογλου υπηρέτησε ως δασκάλα στο αρμένικο σχολείο Ζαβαριάν από το 1946 έως την συνταξιοδότησή της αρκετές δεκαετίες αργότερα. Η  ζωή της ταυτίστηκε με τη ζωή και την εκπαίδευση των αρμενοπαίδων στη Νίκαια, καθιστώντας την μια εμβληματική φιγούρα, και οι αναμνήσεις της συνθέτουν μια πολύτιμη μαρτυρία για μια ολόκληρη εποχή. 

Ευχαριστούμε την Μαρίνα Δανέζη και την εκπομπή «Τα στέκια» για την παραχώρηση αποσπασμάτων της συνέντευξης της Κουήν Μινασιάν και τον Γιώργο Βεράνη για το βίντεο της Κεανούς Αφσάρογλου.