Οι οικιακές εργάτριες

Η ιστορία, όμως, των προσφύγων ως βιομηχανικών εργατών και εργατριών, παραβλέπει άλλες εμπειρίες εργασίας: πιο κατακερματισμένες, πιο επισφαλείς, πιο διάχυτες στον χώρο, αλλά ταυτόχρονα εξίσου σημαντικές, τόσο για την επιβίωση των προσφύγων όσο και για τις μεταλλάξεις του αστικού ιστού. Οι μοδιστρούλες, οι ψυχοκόρες, οι οικιακές εργάτριες διαπερνούν τις εμπειρίες των «ξένων» γυναικών του αιώνα και είναι μια ακόμα αγνοημένη, αλλά όχι λιγότερο σημαντική πτυχή της προσφυγικής και της αστικής ιστορίας. 

Οι ιστορίες εργασίας της Ελευθερίας Ψωμαδέλη και της οικογένειάς της είναι αυτές οι λιγότερο ορατές ιστορίες εργασίας, που έχουν σημαδέψει αυτόν τον αιώνα. 

Οι γονείς της Γιώργος και Μαριάνθη Ψωμαδέλη γεννήθηκαν στο Αϊβαλί στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Από το Αϊβαλί πήγαν στη Μυτιλήνη, όπου έζησαν ένα χρόνο και από εκεί στη Νίκαια. Ο πατέρας της δούλευε ως τσαγκάρης στο Μοναστηράκι και η γιαγιά της κρατούσε το μαγαζί στη Νίκαια, το καφεζυθοπολείον «Η Αγάπη». Η Ελευθερία έμαθε μοδιστρική κοντά στη θεία της και όταν ήταν 14 χρονών άρχισε να εργάζεται ως «μοδιστρούλα». Μετά από κάποια χρόνια, όπως μας αφηγείται η κόρη της Ξένια, κατάφερε να αγοράσει τη δική της μηχανή: 

«Οι μοδιστρούλες της Νίκαιας αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ιστορίας της προσφυγικής γειτονιάς. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως η Singer ανοίγει το πρώτο της κατάστημα στην Ελλάδα το 1948 στη Νίκαια,  στο νούμερο 60 της οδού 7ης Μαρτίου 1944 όπου και λειτουργεί μέχρι σήμερα». 

Το μοδιστράδικο της Ελευθερίας λειτουργούσε στο ένα μπροστινό δωμάτιο του προσφυγικού σπιτιού: 

«Όταν η Ελευθερία γέννησε και το δεύτερο παιδί της και έκλεισε το μοδιστράδικο, η οικογένεια της, της  παραχώρησε και το διπλανό μαγαζί το καφεζυθοπωλειον "Η Αγάπη" που το δούλεψε ως περίπτερο και είδη ραπτικής. Λίγα χρόνια  αργότερα, στον ίδιο χώρο λειτουργούσε και το ποδηλατάδικο του συζύγου της. Το προσφυγικό σπίτι επεκτεινόταν κατά ένα δωμάτιο με κάθε γάμο και γέννηση, ακολουθώντας τη βιογραφία των κατοίκων του. Η τελευταία του προσθήκη ήταν καθ' ύψος όχι με έναν παραπάνω όροφο όπως θα περιμέναμε με τα σημερινά δεδομένα, αλλά σκάβοντας ένα υπόγειο, που έγινε και αυτό μαγαζάκι».   

«Η Ελευθερία, μια μοδιστρούλα από τον προσφυγικό συνοικισμό της Νίκαιας, ήταν από τις λίγες γυναίκες της γειτονιάς που με σκληρή δουλειά όλη της την ζωή αλλά και με σχέδιο και επιμονή, κατάφερε να έχει τη δική της σύνταξη. Μια σύνταξη που της έδινε ταξική και έμφυλη περηφάνια».