Νέα Χώρα - Χανιά

Οι μετακινήσεις των ανθρώπων, αφίξεις και αναχωρήσεις, ήταν συστατικό στοιχείο της πληθυσμιακής συγκρότησης της Κρήτης.
Από το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας στο νησί, στα 1898, και μέχρι και την έναρξη της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών, στα τέλη του 1923, οι πληθυσμιακές μετακινήσεις συνεχίστηκαν. Μετανάστες για λόγους πολιτικούς – κυρίως λόγω της δύσκολης θέσης στην οποία είχαν περιέλθει οι μη χριστιανορθόδοξοι στην Κρήτη – ήταν οι μουσουλμάνοι και οι εβραίοι Κρητικοί. Την ίδια περίοδο, όμως, μετανάστες για λόγους οικονομικούς γίνονταν πληθυσμοί και από τις τρεις θρησκευτικές ομάδες. Χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι αποχώρησαν από την Κρήτη προς διάφορες κατευθύνσεις για αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, συνήθως χωρίς επιστροφή.
ΣΤΑΣΕΙΣ
1

Η Νέα Χώρα

Η Νέα Χώρα είναι μια από τις γειτονιές της πόλης όπου μέχρι πρόσφατα απουσίαζε από την κυρίαρχη αφήγηση της πόλης. Είναι η γειτονιά όπου συνυπήρξαν και συνυπάρχουν πληθυσμοί διαφορετικού θρησκεύματος, εθνικότητας, τάξης. Η Νέα Χώρα είναι μια γειτονιά που συμπυκνώνει ποικίλες ιστορίες μετακίνησης μέσα στον 20ο και 21ο αιώνα. 

2

Τα μικρά προσφυγικά καταστήματα

Κάποιοι από τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στα Χανιά μετά το 1922 κατάφεραν να στήσουν μικρές βιοτεχνίες και εμπορικά καταστήματα. Στο σημείο αυτό έως και τη δεκαετία του 1980 λειτουργούσε το γαλακτοπωλείο της προσφυγικής οικογένειας Κουρουτίδη.

3

Το πάρκο Πολυχρόνη Πολυχρονίδη, ή αλλιώς τα Πευκάκια

Το πάρκο Πολυχρόνη Πολυχρονίδη, γνωστό ως Πευκάκια, ήταν το πρώτο οργανωμένο πάρκο της Νέας Χώρας και η πρώτη μεταπολεμική παιδική χαρά στα Χανιά. Η ιδέα δημιουργίας ενός χώρου αναψυχής στην περιοχή της Νέας Χώρας είχε ξεκινήσει ήδη προπολεμικά από ορισμένους κατοίκους της περιοχής, με προεξάρχοντες τους Λεωνίδα Μαρκουλάκη και Νικόλαο Κυριακάκη.

4

Ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου και Αγίας Ελένης

Η περιοχή της Νέας Χώρας για ορισμένες δεκαετίες μετά την πρώτη κατοίκησή της είχε σε λειτουργία μόνο έναν ναό, μουσουλμανικό. Όταν οι χριστιανοί κάτοικοι της γειτονιάς πύκνωσαν, κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, το αίτημα για τη θεμελίωση ενός χριστιανικού ναού τέθηκε από τους ίδιους στον τότε μητροπολίτη, Νικηφόρο Ζαχαριάδη.

5

Τζαμί, σχολείο, σπίτι

Μέσα στη δεκαετία του 1870, όταν η κατοίκηση της περιοχής της Νέας Χώρας έγινε συστηματική, ανεγέρθηκε ο πρώτος ναός της γειτονιάς, ένα τζαμί. Το τζαμί αυτό ήταν κοινωφελές έργο μιας ευκατάστατης μουσουλμάνας, της Χαμηδέ, κόρης του Χαϊδέρ Αγά Σαπουντζηζαδέ.

6

Ο οικισμός της Νέας Χώρας

Στον οικιστικό πυρήνα της Νέας Χώρας διαπιστώνει κανείς την αυτοσχέδια ίδρυση της γειτονιάς, με τον δαιδαλώδη χαρακτήρα των δρόμων και των κτισμάτων, χωρίς μια λογική ρυμοτομικού σχεδίου. Πολλά από τα κτίρια που στήθηκαν στην περιοχή, στην πρώτη φάση κατοίκησής της από τους μουσουλμάνους εσωτερικούς πρόσφυγες, έφεραν στοιχεία που φανέρωναν την άμεση ανάγκη στέγασης και την έλλειψη πόρων: σπίτια που στήθηκαν αρχικά πρόχειρα, με τοπικά υλικά και με διαρκή ανάγκη βελτιώσεων τα χρόνια που ακολούθησαν.

7

Τα μετόχια

Στον κάμπο των Χανίων – νότια της πόλης και σε σημεία που αγγίζουν τα παλιά όρια της Νέας Χώρας – υπήρχαν τα μετόχια. Πιθανότατα απόγονοι των φέουδων και των τιμαρίων, τα μετόχια ήταν χωρικά σύνολα που λειτουργούσαν ως αυτόνομες οικιστικές και οικονομικές μονάδες. Ακόμη όμως και στα σημερινά όρια της Νέας Χώρας υπήρχαν μετόχια, ίσως λιγότερο γνωστά από τα εμβληματικά του κάμπου, κυρίως κοντά στον Κλαδισό ποταμό, το δυτικό όριο της συνοικίας.

8

Οι Σύροι πρόσφυγες στο ξενοδοχείο Έλενα της Νέας Χώρας, 2014 - 2017

Την 1η Απριλίου 2014, 340 περίπου άνθρωποι (άντρες, γυναίκες και παιδιά) από την Συρία και την Αίγυπτο έφτασαν στα Χανιά μετά τη διάσωσή τους στη θάλασσα. Είχαν ξεκινήσει από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου για την Ιταλία. Οι Αιγύπτιοι υπήκοοι επαναπροωθήθηκαν άμεσα στην Αίγυπτο ενώ οι 145 Σύριοι πρόσφυγες μεταφέρθηκαν στο ξενοδοχείο Έλενα στην παραλία της Νέας Χώρας.

9

Το βαγί

Σε ένα σημείο υπερυψωμένο από τη θάλασσα υπήρχε μέχρι τα μέσα του αιώνα το βαγί, μια χουρμαδιά. Το δέντρο αυτό, ως μη ενδημικό κι εξωτικό, ήταν σημείο αναφοράς των ντόπιων. Το Βαγί.

10

Το εβραϊκό νεκροταφείο

Το σημείο όπου βρισκόμαστε αποτελεί το κέντρο μιας άλλοτε τειχισμένης έκτασης, όπου υπήρχε το εβραϊκό νεκροταφείο. Ο πληθυσμός των εβραίων στην πόλη ήταν αρκετά μικρός, λίγες εκατοντάδες άνθρωποι κατά τον 19ο και 20ο αιώνα. Επρόκειτο, όμως, για κοινότητα με μακραίωνη παρουσία στην πόλη. Το νεκροταφείο και η εβραϊκή συνοικία μαρτυρούνται οπωσδήποτε από την ενετική περίοδο του νησιού, δηλαδή τουλάχιστον από τον 14ο αιώνα.

11

Η ΑΒΕΑ (Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία «Ανατολή»)

Η ΑΒΕΑ, Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία «Ανατολή», ήταν η πρώτη και μεγαλύτερη μονάδα επεξεργασίας ελαιοπυρήνας στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1889 από τον Γάλλο χημικό Jules Deiss. Η μονάδα ήταν ιδιαίτερα πρωτοπόρα, οικονομικά και τεχνικά για τα δεδομένα της εποχής στο νησί. Εγκαταστάθηκε στην Νέα Χώρα, δίπλα στον χώρο του εβραϊκού νεκροταφείου.

12

Το Ξενία και ένας αιώνας μετακινήσεων στη Νέα Χώρα

Οι μεταπολεμικές απόπειρες του ελληνικού κράτους για τουριστική ανάπτυξη της χώρας περιλάμβαναν την Κρήτη ως προορισμό λόγω του μεγέθους της που μπορούσε να εξυπηρετήσει μεγάλους τουριστικούς πράκτορες. Η ανέγερση των ξενοδοχειακών μονάδων Ξενία σε Χανιά, Ηράκλειο και Ρέθυμνο κατά τη δεκαετία του 1960 ήταν ένδειξη αυτού του προσανατολισμού.